शास्त्रीय नाव: Ipomoea aquatica
कुळ: Convolvulaceae
नळीची भाजी ही वनस्पती तळी व तलावांच्या शेजारी, काठांवर, पाणथळ , ओलसर जमिनीवर, दलदलीच्या ठिकाणी वाढलेली आढळते. नळीची भाजी ही वर्षायु किंवा द्विवर्षायू वेलवर्गिय वनस्पती आहे. या वनस्पतीचे वेल जमिनीवर पसरत वाढतात.
ओळख:
खोडः नाजूक, लांब, चिखलावर सरपटणारे किंवा पाण्यावर तरंगणारे पोकळ असते. पेरांजवळ मुळे फुटतात.
फुले: द्विलिंगी, नियमित १३ ते १०० सें.मी लांबफुलांचे देठ २.५ ते ५.० सें.मी लांब, पाकळया पाच असतात.
फळे: बोंडवर्गीय, बिया २ ते ४
औषधी गुणधर्मः
१. या वनस्पतीचे संपूर्ण अंग औषधात वापरतात.
२. नळीची भाजी दुग्धवर्धक व कृमिनाशक गुणधर्माची आहे.
३. पांढरे डाग, कुष्ठरोग, पित्तप्रकोप आणि तापात ही वनस्पती उपयुक्त आहे तसेच कफ व वातवर्धक आहे.
४. ही वातानुलोमक असून दाह कमी करते.
५. कावीळ, श्वासनलिका दाह व यकृतविकारात या वनस्पतीचा वापर करतात.
६. खियांना मानसिक आणि सामान्य दुर्बलता आलेली असल्यास ही वनस्पती शक्तीवर्धक म्हणून देतात.
७. नागिणीच्या उपचारात ही वनस्पती वापरली जाते.
नाळ भाजी:
साहित्यः
नळी भाजी १ जुडी
मुग १ वाटी
कांदा १
टोमॅटो १
मिरची २ ते ३
हळद, लाल तिखट, गरम मसाला १ चमचा
तेल २ चमचे
मीठ चवीपुरते
कृती:
१. नळी भाजी साफ करून घ्यावी.
२. भांडयात तेल चांगले गरम करून त्यावर राई, जिरे व हिंग टाकावा
३. त्यावर मिरची व कांदा घालून परतवावा. हळद टाका.
४. यानंतर चिरलेली भाजी फोडणीत टाकून ती परतावावी व मुग टाकावे.
५. भाजीवर झाकण ठेवून ५ मिनेट मध्यम आचे वर शिजू दयावे.
६. भाजी शिजली की त्यावर मिठ टाकावे व नंतर खोबरे घालून चांगले मिक्स करावे.
७. २ मिनेटे भाजी शिजू दया व नंतर गॅस बंद करून टाका. (नळी भाजीत सोललेली वाल, चींच गुळ घालून आमटी सुध्दा छान बनते.)
सौ. शितल यज्ञेश सावे बोरीगाव
